Sztag to lina biegnąca od szczytu masztu do dziobu łodzi. Podtrzymuje zarówno maszt (chroniąc go przed opadaniem do tyłu), jak i przedni żagiel.
Na poniższej ilustracji sztag to linia reprezentująca przednią krawędź żagla przedniego (Jib – Wikipedia), czyli żagiel z przodu. W takim zestawie żagiel miałby mocowania/zaciski wzdłuż krawędzi, które umożliwiają przymocowanie go do sztagu. Głowa (górny róg) żagla byłaby przymocowana do fału, który służyłby do podnoszenia żagla.
Do czego służą sztagowniki?
Na statku żaglowym sztag, czasami nazywany sztagiem lub sztagownikiem, jest kluczowym elementem olinowania stałego. Jego głównym zadaniem jest zapobieganie opadaniu masztu do tyłu.
Zwykle jest mocowany na samym szczycie masztu, a drugi koniec sztagu jest przymocowany do dziobu łodzi. Dzięki sztagowi maszt utrzymuje stabilność i wytrzymałość, co jest niezbędne w żegludze.
Często do sztagu mocowany jest żagiel, który może być fokiem lub genuą. W przypadku kutra, wysięgnik lub wysięgniki są opuszczane ze sztagów przed sztagiem, być może przechodząc od szczytu masztu do bukszprytu. Żagiel na sztagu nazywany jest wówczas sztakslem. Sztag może być wykonany z drutu lub pręta ze stali nierdzewnej, co zapewnia mu trwałość i odporność na trudne warunki morskie w zależności od wykonania może on wpływać także na spalanie jachtu.
Co ciekawe, sztagownik nie tylko pełni funkcję stabilizującą, ale również może wpływać na efektywność żeglugi.
Poprzez odpowiednie ustawienie sztagu i zamocowanych na nim żagli, można optymalizować kąt natarcia wiatru, co przekłada się na większą prędkość i lepszą kontrolę nad jednostką.
Ponadto, nowoczesne rozwiązania technologiczne pozwalają na stosowanie sztagów z materiałów kompozytowych, które są lżejsze i równie wytrzymałe jak tradycyjna stal nierdzewna, co dodatkowo poprawia właściwości nautyczne statku.
Sztagownik jest zatem nie tylko podstawowym elementem konstrukcyjnym, ale również istotnym narzędziem wpływającym na wydajność i bezpieczeństwo żeglugi jest elementem bierzącym udział w trymowaniu żagli.
Z jakiego materiału wykonany jest sztag?
Sztag na nowoczesnym jachcie może być wykonany z nierdzewnej liny stalowej, litego pręta ze stali nierdzewnej, pręta węglowego lub polietylenu o ultra wysokiej wytrzymałości (takiego jak Spectra lub Dyneema).
W starszych kutrach lub żaglowcach rejowych sztag może być wykonany z ocynkowanej liny stalowej lub naturalnych włókien (np. z włókien konopnych, obecnie nie wykorzystuje się już takich włókien).